Tại sao nói vụ fan hâm mộ Tiêu Chiến report bay màu AO3 là một cuộc nội chiến?

Một anh chàng nổi tiếng cộng thêm fan nhà ảnh chỉ cần một tuần để khuấy đảo dư luận cả internet.

Lửa thiêu từ trong nước thiêu ra nước ngoài, rồi lại từ nước ngoài dẫn về trong nước, nguyên nhân vì một quyển truyện - fan Tiêu Chiến phát hiện trên website AO3 một fanfic lấy hai cái tên "Tiêu Chiến" và "Vương Nhất Bác" (một chàng siêu sao khác) làm nhân vật chính.

Rất nhiều người không biết Tiêu Chiến, rất nhiều người cũng không biết AO3.

Giới thiệu Tiêu Chiến thì đơn giản thôi, một chàng nghệ sĩ sinh năm 1991, debut qua show tuyển chọn idol, nổi tiếng nhờ một loạt tác phẩm như "Ôi Hoàng đế bệ hạ của tôi".

Giới thiệu AO3 thì hơi rắc rối một chút. AO3 là một trong những kho dữ liệu fanfiction lớn nhất thế giới với hệ thống tác giả đến từ năm châu bốn bể nói các thứ tiếng khác nhau, sáng tác các thiên truyện muôn hình muôn vẻ. Founder của website là nữ nhà văn Naomi Novik đã đặt tên cho website "Archive of Our Own" - "Tài liệu của chính chúng ta". Fan fiction là một hình thức văn học mà tác giả đã sáng tác dựa trên vay mượn tên của các nhân vật từ trong các tác phẩm nghệ thuật khác (như tiểu thuyết, phim ảnh) hoặc có trong đời thực, có đôi khi là các tin tức cơ bản của nhân vật/người này. Nôm na chính là, giống tên khác chuyện.

Nói một vài ví dụ cho dễ hiểu thì, "Đại thoại Tây Du" của Châu Tinh Trì có thể coi là fanfic của "Tây Du Ký" của Ngô Thừa Ân, cả hai đều có Tôn Ngộ Không nhưng không cùng một "con khỉ". "Tam Quốc Diễn Nghĩa" có thể coi là fanfic của "Tam Quốc Chí", cùng có Tào Tháo nhưng không cùng một vị quân chủ. "Hồng lâu mộng" 40 chương cuối của Cao Ngạc có thể coi là một fanfic cực sát nguyên mẫu của "Hồng lâu mộng" 80 chương đầu, thì vẫn có Giả Bảo Ngọc, vẫn một khối linh thạch.

Trở lại với AO3, theo website tự giới thiệu thì đây là một nền tảng quản lý fanfic phi lợi nhuận, bao gồm các loại hình: fan fiction, fan art, video và audiobook. Mục tiêu của website không chỉ là quản lý fanfic, mà còn bao gồm giúp xã hội hiểu hơn về giá trị và ý nghĩa của các tác phẩm fanfic, cùng với đó là cung cấp hỗ trợ pháp luật cho các sáng tác fanfic.

Tại sao lại phải nhấn mạnh vào hỗ trợ pháp luật? Bởi vì fanfic được sáng tác dựa trên sự vay mượn tên nhân vật của các tác phẩm nghệ thuật khác hoặc tên của những nhân vật có thật ngoài đời, cho nên thường xuyên dính đến vấn đề bản quyền. Đây cũng chính là lý do AO3 nhấn mạnh rằng chúng tôi phi thương mại phi lợi nhuận, và như vậy sẽ giúp các tác giả một phần nào đó tránh được các vấn đề liên quan đến pháp luật.

Cho tới nay, AO3 cứ âm thầm lặng lẽ tồn tại trong một vòng văn hóa tiểu chúng.

Nhưng sự âm thầm lặng lẽ đã bị phá vỡ bởi một fanfic về Tiêu Chiến.

Fanfic Tiêu Chiến rất được yêu thích trên AO3, tổng số lượt view phải xấp xỉ hơn 700 ngàn. Thế là hiển nhiên cái fanfic đó lọt vào mắt fan Tiêu Chiến, và lửa chiến bùng lên. Vì fan Tiêu Chiến nghi ngờ fanfic này nhằm để anti Tiêu Chiến, vì tác giả đã biến chàng soái ca trẻ tuổi thành một người phụ nữ làm công việc thầm kín.

Nếu chỉ là pk trên mạng, thậm chí chửi bới gì gì cũng chỉ là chuyện thường ngày ở huyện. Nhưng hành động tiếp theo của fan thì khủng rồi. Vì server của AO3 ở nước ngoài nên fan Tiêu Chiến bắt tay nhau report website tại Trung Quốc với lý do "đẩy lùi truyện khiêu dâm". Cuối cùng, mission complete, AO3 và các website liên quan từ nay về sau "This site can't be reached".

Cơ mà fan Tiêu Chiến chưa kịp tay bắt mặt mừng thì phát hiện ra hình như dẫn lửa thiêu thân mất rồi. Fanfic mặc dù là văn hóa tiểu chúng nhưng con số tổng cộng lại là một quần thể khổng lồ.

Kết quả loạt website fanfic bay màu chỉ vì một fanfic lấy nhân vật chính Tiêu Chiến. Hứng chịu một cú đấm trực diện, toàn thể những người yêu thích đọc viết fanfic và những người qua đường "gặp việc bất bình chẳng tha" đã đoàn kết phản công.

Không thể vào website đã là một sự thật không thể chối cãi, nhưng nhất định có kẻ phải trả giá. Tóm lại là Tiêu Chiến phải giơ đầu chịu báng thay fan hâm mộ. Chỉ trong vài ngày, tất cả các nhãn hàng do Tiêu Chiến làm người đại diện phải đón tiếp một lượng "khách" khổng lồ, bình luận tiêu cực xuất hiện phía dưới tất cả các bài viết trên mạng xã hội, "Tiêu Chiến còn làm người đại diện ngày nào thì chúng tôi từ chối mua hàng của các bạn ngày đó".

Quần thể yêu thích fanfic và nonfan quá lớn, không một nhãn hàng nào chịu được, họ không thể không rút lại các tin tức liên quan đến Tiêu Chiến.

Câu chuyện tiếp theo lại ngoặt sang hướng khác. Cái fanfic kia bị fan Tiêu Chiến phát hiện chỉ là chuyện nhỏ, nhưng quyền lợi thương mại của idol lại bị tổn hại hơi bị lớn nha. Thế là fan Tiêu Chiến xin lỗi, studio Tiêu Chiến cũng xin lỗi, nói rằng họ đã phản ứng quá khích, làm tổn hại quyền lợi của công chúng. Nhưng những lời xin lỗi này có bình ổn được lửa giận của giới fanfic và nonfan không thì vẫn chưa rõ, nhưng nhìn qua thì, khó à nha.

Với nhiều người thì đây là war giữa fan Tiêu Chiến và fan fanfic trên AO3. Nhưng một góc độ khác cho thấy, đây chính là một cuộc nội chiến. Tại sao lại nói như vậy, bởi vì fan của Tiêu Chiến và những độc giả của fanfic Tiêu Chiến, chính ra họ lại cùng một chiến lũy.

Mọi người nghĩ thử coi, ai là người viết fanfic Tiêu Chiến? Ai sẽ đọc fanfic Tiêu Chiến? Nonfan ư? No. Hơn 700 ngàn lượt view kia không đến từ ai khác ngoài fan của chính Tiêu Chiến.

Chỉ có fan mới đi đọc fanfic của idol. Nonfan đừng nói đến đọc, có khi họ còn chẳng biết anh này cô nọ là ai.

Trên mạng từng thịnh hành 10 câu đố hack não dành cho đàn ông trung niên, nội dung như sau:

1, Tiêu Chiến là ai?

2, Trương Nhược Quân là ai?

3, Chu Nhất Long là ai?

4, Vương Nhất Bác là ai?

5, Lý Hiện là ai?

6, Dương Tử là ai?

7, Đặng Luân là ai?

8, La Vân Hy là ai?

9, Hứa Khải là ai?

10, Kim Hạn là ai?

Đối với đa số nonfan, 10 câu hỏi này cũng thách đố họ không ít đâu, vì họ đâu có biết kia là ai, hát bài nào, diễn phim nào đâu.

Vì thế chúng ta có thể ra kết luận: vụ lần này đều là đều vì Tiêu Chiến cả thôi, “một quần thể fan Tiêu Chiến rất nhỏ, ở đây có thể còn có một quần thể fan rất nhỏ nữa của Vương Nhất Bác, thích fanfic và cho rằng idol nhà mình có thể được miêu tả với một hình dạng khác hẳn ngoài đời” bị “một quần thể fan Tiêu Chiến lớn hơn rất nhiều” uýnh lộn tùng phèo.

Nếu hiểu theo cách đó thì vụ fan Tiêu Chiến report bay màu AO3 vừa mới lại vừa không mới. Cái loại chuyện này lúc nào chả có, chả nói riêng mấy anh chị siêu sao, nhìn Tề Thiên Đại Thánh thế kia thôi cũng từng dính vào đấy.

Theo một mức độ nào đó thì có thể coi Lục Tiểu Linh Đồng và fan của "Đại thoại Tây Du" là nội chiến, vì họ xuất phát từ cùng một club yêu thích Tôn Ngộ Không. Tuy nhiên tình yêu của họ lại đi theo hai hướng khác nhau, Lục Tiểu Linh Đồng theo dòng chính thống, còn fan của "Đại thoại Tây du" thuộc hậu hiện đại. Người ngoài cuộc chân chính hoặc không thích Tây du huyền ảo, hoặc sở thích của họ lại là quyền mưu tam quốc hay tình mộng hồng lâu.

Bản chất hành động của Lục Tiểu Linh Đồng không khác với fan Tiêu Chiến, chỉ là lời kêu gọi của Lục Tiểu Linh Đồng không làm dậy sóng mặt hồ đang yên ả mà thôi.

Như vậy, chẳng lẽ war trong nội bộ fandom hẳn cũng rất nhiều?

Chuyện thường ý mà, nhưng đừng ai coi nhẹ các vụ war nội bộ này, bởi vì war nội bộ chân chính còn khủng khiếp hơn cuộc chiến giữa 2 phe phái ta địch.

Nghệ thuật bắt nguồn từ cuộc sống. Kim Dung từng kể một câu chuyện như vậy trong tiểu thuyết của ông.

Trong "Tiếu ngạo giang hồ" có một môn phái tên là Hoa Sơn. Đây vốn là một môn phái đoàn kết thống nhất cho đến một ngày hai đệ tử của phái là Nhạc Túc và Thái Tử Phong đọc trộm được tác phẩm võ học nổi tiếng là Quỳ Hoa Bảo Điển trong một lần làm khách ở Nam Thiếu Lâm.

Vấn đề không phải là đọc trộm mà vấn đề là họ đã đọc những phần khác nhau. Một người đọc phần kiếm pháp, một người đọc phần khí công. Vì vậy, sau khi hai người này xuống núi, vấn đề "phái Hoa Sơn từ nay về sau nên chú trọng kiếm pháp hay khí công" đã gây chia rẽ nội bộ sâu sắc, và từ đó sinh ra hai phe "Kiếm tông" và "Khí tông" trong phái Hoa Sơn.

Hai phe tranh chấp càng lúc càng nghiêm trọng, đã đến mức có mày không có tao. Vì vậy, ước định sẽ final battle trên đỉnh Ngọc Nữ Phong. Trong chuyện thì phe Khí tông đã không fair-play khi dùng kế lừa người đại diện của phe Kiếm tông là Phong Thanh Dương phải chạy gấp đi kết hôn nên không thể tham dự chiến trận. Thế nên kết cục, Kiếm tông thất bại. Nhưng chiến thắng của Khí tông thực chất cũng là thảm bại, hai bên thương vong mấy chục cao thủ hàng đầu, phái Hoa Sơn đại thương nguyên khí kể từ đó.

Lịch sử tôn giáo trăm ngàn năm qua cũng ngập trong những tranh giành nội bộ. Nơi nào đó vùng Trung Đông sở dĩ chiến tranh không ngừng ngoài lý do vì lợi ích bên ngoài thì còn bởi vì đây là thánh địa chung của 3 tôn giáo, trong khi thực chất 3 tôn giáo này là đồng tông.

Tranh chấp nội bộ chính là tàn khốc, thân bằng cố hữu đừng nhắc đến nhau.

Chúng ta cũng có thể lý giải chuyện này từ góc độ luật học gọi là "Giải thích pháp luật", tiếng Anh Statutory interpretation, gọi tắt SI.

Giải thích pháp luật là cách thức xác định ý nghĩa và áp dụng văn bản pháp luật của cơ quan tư pháp.

Bản án do Tòa án ban hành phải dựa trên các điều khoản pháp luật. Tuy nhiên ý nghĩa mặt câu chữ của các điều khoản ở một mức độ nào đó có thể nói là vô cùng mơ hồ hoặc không xác định, vì vậy nên cần tiến hành giải thích xác định ý nghĩa lần thứ hai. Nghiêm ngặt mà nói, bất cứ văn bản nào cũng đều chứa tính mơ hồ tối nghĩa, vì vậy độ quan trọng của việc giải thích ý nghĩa văn bản như thế nào còn to lớn hơn bản thân văn bản đó.

Tranh chấp nội bộ đều muốn tranh cướp quyền giải thích này. Khí tông muốn thẩm quyền giải thích, thì Quỳ Hoa Bảo Điển là bảo điển của Khí tông đó thôi; nhưng Kiếm tông cũng muốn thẩm quyền giải thích, và bảo điển của Kiếm tông cũng chính là Quỳ Hoa Bảo Điển.

Vấn đề của quyền giải thích là tính độc quyền của nó. Như điều khoản pháp luật vốn dĩ có tính mơ hồ, nhưng quyền giải thích nhất định phải có ý nghĩa rõ ràng, nghiêm cấm tối nghĩa. Trên phương diện pháp luật, có một số nguyên tắc giải thích pháp luật:

·        Nguyên tắc văn tự, tiếp cận từ mặt câu chữ (Literal rule), nghĩa là giải thích dựa trên ngữ nghĩa thông thường của văn bản pháp luật, dù có vô lý đến mức nào.

·         Nguyên tắc ngữ nghĩa, hay còn gọi là nguyên tắc sửa lỗi (Mischief rule), lấy cơ sở là tinh thần pháp luật tổng quát, dựa trên suy luận để giải thích ý nghĩa chân chính phía sau những câu chữ.

Trên thực tế nếu Literal và Mischief mâu thuẫn với nhau thì lấy kết quả của Mischief rule làm chuẩn.

Còn có một loại khác là Giải thích chính thức. Như với tôn giáo, những người có thẩm quyền giải thích chính thức là những người có quyền lập pháp, đó là Giáo Hoàng, Giám mục, Công nghị và Công đồng Chung. Nói đơn giản, đó là những cá nhân tổ chức thực sự có thẩm quyền.

Nếu như coi Tôn Ngộ Không và Tiêu Chiến là điều khoản pháp luật, một đối tượng cần giải thích, thì có thể giải thích như sau.

Phương pháp của Lục Tiểu Linh Đồng và fan only của Tiêu Chiến khá giống với Giải thích chính thức, hình tượng và con đường của Tiêu Chiến và Tôn Ngộ Không do fan only và người diễn viên gạo cội quyết định. Một khi họ đã giải thích xong, tính độc quyền đã thành lập, từ đó giải thích của tất cả những bên còn lại không được phép tồn tại.

Nhưng liệu có thể ứng dụng tính độc quyền của Giải thích chính thức trong thương mại và pháp luật lên thần tượng hay không? Có lẽ là không thể.

Vì sáng tác nghệ thuật không phải là điều khoản pháp luật. Pháp luật vì "nghiêm cẩn khách quan" nên đã vô số án lệ pháp bất dung tình. Còn "tự do chủ quan" của văn nghệ đã cho phép rất nhiều tác giả viết các câu chuyện khai ân ngoài vòng pháp luật. Đặc biệt, Kiếm tông Khí tông có ác đấu đến đâu vẫn chỉ gói trọn trong mâu thuẫn nội bộ, nếu một trong hai phe tìm kiếm giúp đỡ từ một bên khác, như cách làm của fan only Tiêu Chiến, thì dù thắng cũng chẳng được phe còn lại cũng như người trong giang hồ phục tùng, làm như vậy còn chơi xấu hơn cả kế lừa Phong Thanh Dương của Khí tông.

Trong lúc viết bài này không khỏi nhớ đến bài nói chuyện "Vấn Đề Giải Quyết Đúng Đắn Những Mâu Thuẫn Trong Nội Bộ Nhân Dân", trong đó có phương châm 16 chữ nổi tiếng "Trăm hoa đua nở, trăm nhà đua tiếng, cùng tồn tại lâu dài và giám sát lẫn nhau", đây có thể coi là tấm gương soi sáng chỉ đường dẫn lối trong việc này.

Fan hâm mộ idol không hề kỳ lạ, ở đâu cũng vậy nó rất bình thường. Nhưng nếu fan coi idol là vật phẩm riêng tư, một bộ phận fan đòi Giải thích chính thức idol, vậy thì đây chính là không bình thường.

Hành vi này được kinh tế học gọi là "Giao dịch độc quyền" (Exclusive Dealing). Dường như fan và idol ký một hợp đồng độc quyền, hợp đồng độc quyền này không chỉ quy định nguyên tắc hâm mộ dành cho fan, ví dụ như không thể sáng tác fanfic có khuynh hướng tiêu cực, mà còn quy định nghiêm ngặt lời nói và hành động của idol, như không được có bạn gái, không được yêu đương với người fan không thích.

Cái này sao có thể gọi là hâm mộ idol mà nên gọi kiểm soát nhân danh tình yêu và hội chứng Stockholm.

Những anh chàng cô nàng được "hâm mộ" kiểu này có còn là idol nữa không? Không đâu. Nên gọi họ là con rối mới đúng.

Gốc: http://baijiahao.baidu.com/s?id=1660311920496966284