Phim đại nữ chủ? Phần lớn là giả tạo.

20180329 Gốc: báo Văn Hối.

Truyền kỳ về những người phụ nữ thành công hiện đang bị sản xuất hàng loạt, nhưng lại không thể thoái khỏi Mary Sue "được yêu được giúp đỡ" ngày xưa. So sánh với nhau, tôi không khỏi tự hỏi, liệu chủ nghĩa nữ quyền có bị cố tình hiểu lệch hay không?

"Chân Hoàn truyện" gây sốt hồi năm 2011 đã tiêm liều thuốc tăng lực cho thị trường phim truyền hình. Từng đảm nhiệm vai trò nhà sản xuất của "Khát vọng (1990)", 20 năm sau, đạo diễn Trịnh Hiểu Long đã mang tới một nàng nữ chính kiểu mới, "tuột dốc", "không hoàn hảo" Chân Hoàn, thay thế cho Lưu Huệ Phương "hoàn mỹ". Nhưng nhìn lại mới phát hiện, những nàng nữ chính hoàn mỹ như Lưu Huệ Phương chỉ là hóa thân của người phụ nữ lý tưởng trong mơ của đám đàn ông: lấy nền tảng là hiền lương, nhẫn nhục, dịu dàng, ngoan ngoãn, khoan dung; quan trọng nhất là nết na chịu khó chịu khổ. Trong thời đại hiện nay, khi địa vị phụ nữ được nâng cao, ý thức của phái nữ cũng dần thức tỉnh, những bộ phim lấy trọng tâm về quá trình trưởng thành của người phụ nữ, dựa trên chính thị giác và dục vọng của nữ giới, đang được quan tâm phát triển.

Khán giả gọi những bộ phim này là "đại nữ chủ". Thật ra, hiện nay không có định nghĩa chính thức của "đại nữ chủ", nhưng nếu chỉ hiểu đơn giản là phần diễn của nữ chính chiếm phần lớn trong phim thì lại khó tránh khỏi không chuyển tải đủ ý nghĩa. Theo ý kiến của người viết, "đại nữ chủ" là chỉ vai diễn nữ chính ảnh hưởng tới toàn bộ kết cấu của bộ phim: Nữ chính đầu tiên phải là chính bản thân cô ta, tiếp theo mới là người vợ, người con, người mẹ, người bạn; nàng không phụ thuộc vào bất cứ ai, nàng thuộc về chính mình, có ý chí độc lập và cuộc sống hạnh phúc. Chính như Simone de Beauvoir viết, "So với thất tình, bất hạnh thực sự là mất đi bản thân. Mối quan hệ lay động lòng người nhất giữa nam và nữ trước hết phải là tình bạn, một loại tự do sâu sắc nhất, một loại tự do không chịu ràng buộc." Nhìn sang "đại nữ chủ", tình yêu phải là sự chung thủy, có đi có lại giữa hai người, nếu không có thủy chung, không có có qua có lại, thì không có thỏa hiệp, càng không có trò chơi dành cho kẻ thích chinh phục. Từ vấn đề này mở rộng đến cốt phim, các nữ nhân vật chính phải hướng tới nâng cao bản thân, tìm tòi trải nghiệm, mặc sức ngao du giữa trời đất rộng lớn, như Nietzsche nói, "Vượt qua thời đại, làm chủ chính mình."

Theo ý nghĩa này, chúng ta có thể thấy nhiều phim "đại nữ chủ" hiện nay chỉ có vỏ mà không có cốt. Phụ nữ trưởng thành để chờ một người đàn ông do vận mệnh an bài. Nếu nam giới trong thời đại "hoa sen trắng" cho rằng phụ nữ không được phép có ý định, mong muốn của chính mình, thì hiện tại, quan niệm đó bị biến thành mọi ý định, mong muốn của người phụ nữ phải nhờ người đàn ông mới có thể trở thành hiện thực. Dù là Chân Hoàn hay Võ Tắc Thiên hay Sở Kiều, tất cả đều cùng chung chủ nghĩa: Tình yêu lớn hơn tất thảy. Mục đích của các nàng không phải là quyền lực, quyền lực chỉ là một công cụ, một tấm ván để đưa các nàng tới với tình yêu. Một khi đường tình duyên bị đứt, các nàng bị bỏ rơi, cô lập, bắt buộc phải mạnh mẽ, đạp lên đám tro tàn của tình yêu mà bước lên. Nhưng chuyện này lại là "tội và nghiệt" của các vị đại nữ chủ - "lợi ích là tất cả" vốn là độc quyền của cánh đàn ông; có nhân có quả, tội nghiệt hồi báo, số phận của các nàng chỉ có thê lương, cô tịch vô biên.

Nói cách khác, bất kỳ người phụ nữ có khát vọng, khát khao quyền lực đều không được xã hội chấp thuận. Một ví dụ điển hình là "Võ Tắc Thiên" năm 1995 của Lưu Hiểu Khánh, không hề che giấu dã tâm mưu đồ, chủ động đoạt thứ bà muốn, thì "Võ Mị Nương truyền kỳ" của ngày hôm nay hành động hết thảy vì mục đích "báo thù": lên tới đỉnh cao để diệt trừ những kẻ từng tổn thương mình.

Nói ngắn lại là thành công của các nàng đều nhân danh tình yêu. Từ phim lãng mạn truyền thống tới "đại nữ chủ", thực chất không hề có thay đổi mạnh mẽ khả quan nào. Tất cả chỉ là kế tạm thời để ứng phó với yêu cầu giải trí mới của khán giả. Tất nhiên là phim cổ đại với bối cảnh cung đình ngày xưa sẽ giới hạn phần nào quá trình tự lập của người phụ nữ, như vậy thì "đại nữ chủ" hiện đại lại là thế nào?

Khiến khán giả phải thất vọng rồi. Phim hiện đại nhưng đại nữ chủ vẫn bị văn hóa nam quyền che mờ phủ bóng, giới hạn giữa người đàn bà thép trong công việc với con đàn ông nam không ra nam, nữ không ra nữ nhập nhòa, quanh co.  Nữ chính xông pha trong các lĩnh vực do nam giới chủ đạo, lấy thực lực nắm quyền, trở thành truyền kỳ hay nhân tài kiệt xuất trong giới, và tất nhiên là một "nữ ma đầu" không có sinh hoạt riêng, coi yêu đương là chuyện vớ vẩn. Thiếu sót trong tính cách hoặc tình cảm trở thành điều tất yếu khi xây dựng hình tượng "đại nữ chủ". Ví như An Địch trong "Hoan lạc tụng", phần 1 hình tượng đi đúng theo kịch bản phía trên, phần 2 biến thành bé búp bê biết khóc biết cười biết bị động tiếp nhận tình cảm.

Lấy bối cảnh là công việc nhưng các cô nàng Đỗ Lạp Lạp không hề mưu cầu thăng chức mà chỉ muốn chống lầy cho nhanh, một vấn đề nguyễn y vân. Phim lúc nào cũng bắt đầu từ sự cố gắng của nữ chính, và kết thúc lúc các nàng có được tình yêu, trở về với gia đình, trở về với quỹ đạo vận mệnh của người phụ nữ, những mối quan hệ, những kiến thức, những tài nguyên có được trong lúc lăn lộn chốn công sở một lần nữa được trao trả về đúng nơi của nó. Trong quá trình này, giá trị của người phụ nữ không phải là trong công việc mà được xác thực kiểm chứng bởi anh người yêu, an thân lập mệnh bị ép vào vòng xoáy tình cảm, công việc trở thành hoa trên gấm.

Mọi người thường cho rằng: đám phụ nữ tụ cùng một chỗ thì chỉ có cấu xé, giành giật lẫn nhau. Chính vì thế mà trong thành công của phim truyền hình cung đấu "Chân Hoàn truyện" có một phần là nhờ đi đúng theo tư tưởng rập khuôn này. Nếu ống kính hướng ra ngoài cung đình, chạy theo một người phụ nữ dũng cảm xông lên mà không bị cuốn vào vòng xoáy tình yêu thì đó là đi ngược với tiêu chuẩn khuôn mẫu thông thường. Những người làm phim ảnh đã dành trí tưởng tượng khô cằn cho những người phụ nữ mạnh mẽ, lý giải nông cạn nữ quyền, càng nhiều "truyền kỳ" càng là "chạy trốn nhưng không thể thoát". Quán tính của xã hội cũ đã bồi dưỡng chủ nghĩa nam quyền quá mạnh mẽ. Tuyên ngôn "Tôi chính là hào môn" của Phạm Băng Băng chỉ mấy năm sau đã xoay ngược 180 độ thành "Tôi không muốn sao trên trời, tôi chỉ cần hạnh phúc trần tục" trong phát biểu đoạt giải Kim Kê dành cho nữ chính xuất sắc nhất. Không chỉ nói mà còn làm, thể hiện một Võ Mị Nương truyền kỳ nhạt nhòa, rỗng tuếch.

Khán giả đã quá chán với phim auto đại nữ chủ. Chúng ta thường nói, tác phẩm giải trí hay, hoặc là đi cùng thời đại, khán giả có thể soi bóng mình trong đó; hoặc là đi trước thời đại với những hoài bão trưởng thành. Chúng ta cần những tác phẩm nữ giới tự lập chân chính, cần ủng hộ những người phụ nữ dũng cảm xông lên trước làn sóng. Chủ nghĩa nữ quyền chân chính chính là người phụ nữ mạnh mẽ, độc lập, có chủ kiến của chính mình.

(Hàn Tư Kỳ là nghiên cứu sinh đang nghiên cứu, học tập tại Học viện Nghệ thuật Bắc Kinh)

Nguồn: http://www.xinhuanet.com/ent/2018-03/29/c_1122604207.htm