Chuyên mục giải đáp: Người trong cuộc nói về vấn đề IP chuyển thể!
 |
| credit: DramaFever |
Nhắc đến vấn đề tiêu chuẩn kiểm
duyệt, có chuyện thú vị muốn kể, là hôm trước có đi ăn cùng nhà sản xuất của một
công ty lớn, có người cầm đến một xấp bản quyền tiểu thuyết, hỏi ý đối tác, hội
thoại của 2 người đại khái như vầy:
A (bản quyền): Anh có quyển sách,
cổ trang tiên hiệp, về...
B (sản xuất): Năm nay không làm cổ
trang huyền huyễn, sợ liên quan đến vấn đề nhạy cảm.
A: Nhạy cảm cái gì, Tam sinh tam
thế thập lý đào hoa này, Hoa Thiên Cốt này.
B: Không giống, Tam sinh tam thế là yêu
đương, của anh là cung đấu, nội dung còn chứa yếu tố huyền huyễn, rất nguy hiểm.
A: Thế thì còn có quyển xuyên
không,...
B: Xuyên không thì bỏ qua luôn,
năm nay không cho chiếu phim xuyên không, anh chưa đọc văn bản sao?
A: Năm ngoái có Sở Kiều Truyện đấy
thôi?
B: Năm ngoái là năm ngoái, năm
nay siết chặt rồi, hơn nữa truyện gốc của anh có lượt view nhiều bằng người ta
đâu.
A: Được rồi, thế còn đề tài hiện
thực?
B: Hiện thực thì tốt, bọn em cũng
muốn làm phim hiện thực, nhưng chưa có chủ đề? Phải nói trước là bà cô già
không làm, chính trị không làm.
A: Bà cô già lắm mồm thì sao,
không phải chỉ số an toàn rất cao sao?
B: An toàn chứ, nhưng nhiều quá,
ai cũng biết là an toàn nên chồng như núi trên bàn em kìa, toàn yêu đương lãng
mạn vớ vẩn.
A: Có tiểu thuyết về các nghề, một
quyển về luật sư, một quyển về giáo viên, một quyển khác về mai táng.
B: Luật sư quên đi, gãi không
đúng chỗ ngứa, luật sư ly hôn cũng không dễ qua. Giáo viên à, dân lập hay công
lập?
A: Công lập.
B: Công lập không được, các giáo
viên nhân dân bây giờ giữ hình tượng nghiêm ngặt, nhất là liên quan đến vị
thành niên, dễ bị cấm, như phim y học, rất nhạy cảm.
A: Thế đổi sang dân lập?
B: Dân lập cũng có nhiều chuyện để
nói, như bí ẩn chuyện chiêu sinh, huấn luyện, hơn nữa trường dân lập hiện tại học
phí cắt cổ, tạo mâu thuẫn xã hội, anh xem có ai dám đụng vào đâu. Cái mai táng
thì nghe ổn đấy, chưa ai làm, nhưng có vấn đề là bầu không khí nhìn qua khá
tang tóc, không đủ tích cực, đành thôi vậy!
A: ...
B: Không sao đâu, sau này cấm là
chuyện thường, có dự án gì tốt thì tới tìm em, dự án tốt quá ít, công ty tìm đến
phát điên!
--------------------------------------
Chuyện thường ở huyện, lz cũng là
một nhà sản xuất phim nhỏ, trong tay nắm vài IP không lớn lắm, xin giải thích một
số vấn đề:
1. Vì sao nhiều IP chuyển thể
xong bị xáo xào lộn xộn.
2. Nếu chuyển thể muốn đổi tình
tiết nhiều như vậy, sao còn mua IP? Vì sao không trực tiếp viết kịch bản gốc?
3. Biên kịch trong nước viết kịch
bản gốc vì sao lại kém như vậy, ra một loạt phim cớt.
Giải đáp vấn đề đầu tiên, vì sao
IP bị thay đổi: Đơn giản, vì không thay đổi không thể qua kiểm duyệt, dù IP
hoành tá tràng tới mức nào.
Ví dụ, có trang văn học nhỏ đến
tìm chúng tôi hợp tác, IP có, miễn phí có, bản quyền nhập cổ cũng có, đưa tôi một
file excel, tổng cộng 7900 quyển sách, có quyển tầm chục vạn chữ, có quyển hơn
hai triệu chữ, lượt view không tệ, có không ít fan - công ty chúng tôi sàng lọc
hơn nửa năm nhưng không chọn được quyển nào.
Phần lớn các IP văn mạng và
manhua đều có một đặc điểm khác biệt nghiêm trọng với drama và movie, chính là
"lấy thoải mái làm chủ đạo", thiếu logic, nhân vật thiếu xây dựng,
thiếu logic, hình thức cũ kỹ, tình tiết rời rạc, như truyện ngựa giống, truyện
xuyên không, như một anh cóc ghẻ nông thôn, tới thành phố bị người người xem
thường, nhưng vì có một tài nghệ xuất chúng (như biết xem phong thủy, hay bộ đội
đặc chủng), sau được một đám mỹ nữ vây quanh, ai cũng muốn gả, một nam mười lăm
nữ, liên tục lăn giường, cả quyển có hơn 60 mỹ nữ, ai nấy giống hệt nhau, không
có cá tính, bạn bảo chúng tôi chuyển thế nào?
Truyện xuyên việt cũng rứa, nữ
chính thành phần tri thức, nghèo, nhưng tinh thông lịch sử, xuyên về được vương
tử, bối lặc, hoàng thượng yêu thương quấn quít. Xuyên được 2 năm là người người
nhà nhà nghe tên biến sắc, thi thoảng lại có nhà có quyền thế bối cảnh siêu khủng
không sợ chết làm đối thủ, chính là mèo mù đấu chuột chết.
Tổng tài bá đạo yêu iêm đi cũng
kiểu này đây, trước có người mang quyển sách (đã quay đã chiếu) tìm chúng tôi
xin đầu tư, nữ chính vì trả nợ cho gia đình nên đi làm nô lệ của nam chính, nhân
vật nam chính vĩnh viễn mặt liệt cười tà mị, tài sản gia đình hơn nghìn tỷ, sống
trong khu dân cư thu nhập thấp, nam nữ chính từ 9 - 12 tuổi, nam chính lớn nhất
học tiểu học năm thứ 4.
Bạn nói xem mấy truyện kiểu này
thì lên phim thế nào đây? Đổi, phải thay đổi, thay đổi đến chính tác giả mẹ ruột
cũng không nhận ra, mới có thể miễn cưỡng nuốt được. Rất nhiều sảng văn, độc giả
đọc thoải mái sảng khoái lắm, nhưng tình tiết lối mòn cũ rích rích rích, không
thể lên phim, động một tí là trai xinh gái đẹp lột hết quần áo lăn lên giường,
đến phút 89 chắc chắn có kẻ đến phá hoại chuyện tốt - với tác giả thì đó là kỹ
xảo lưu lại độc giả, mỗi khi không nghĩ được tình tiết nhưng lại không muốn mất
view thì dùng chiêu này câu view.
Nhưng bạn nói xem, thứ này có thể
lên phim sao? Truyện chữ và manhua có khác biệt rất lớn với phim, rất nhiều thiết
định trong truyện chữ và manhua không thể qua cửa kiểm duyệt, như BL, như quá mức
đẫm máu, như loạn luân.
Tôi từng giữ trong tay một đại
IP, Thiên Hạ Bá Xướng Ma Thổi Đèn tiền truyện
(xin không nói cụ thể tên), cả quyển truyện từ đầu tới đuôi, logic hỗn loạn, đẫm
máu, bạo lực, một người khổng lồ trong cống, trong bụng hàng vạn con chuột, đói
đến ăn cả con, bạn nói lên phim thế nào đây? Truyện này cuối cùng không thể lên
kịch bản chứ đừng nói lên phim.
Các bạn phải nhớ một điều cơ bản,
khả năng xây dựng câu chuyện của một đại thần văn học mạng IP siêu cấp còn
không bằng một biên kịch hạng 3, rất nhiều đại IP, mà tình tiết trong đó trong
mắt đạo diễn chuyên nghiệp là một đống phân không hơn không kém, nếu không phải
vì muốn fan của IP, căn bản không bao giờ có người đưa nó thành phim.
--------------------------------------
Nếu đã như vậy, sao còn mua IP?
Đơn giản, vì dễ tìm được nhà đầu
tư.
Một nhà sản xuất phim muốn tìm
nguồn vốn có 3 cách:
1, Mua một quyển tiểu thuyết view
cao.
2. Mua một kịch bản hoàn chỉnh.
3, Mua một kịch bản có dàn khung
có vẻ ổn, có thể quay hoàn chỉnh.
Độ khó của 3 chuyện này tăng dần
theo thứ tự (cầm một kịch bản chỉ có khung đi xin vốn chính là bắc thang lên hỏi
ông trời, xin được thì đúng là chó đớp ruồi), phần lớn, một biên kịch hợp lệ sẽ
không bán ra ngoài kịch bản vài chục tập viết cả một năm trời mà không biết có
ai mua không, bởi vì ai cũng phải ăn, người ta sẽ viết dự án ủy thác trước.
Người làm trò này, căn bản là người
mới hoặc trình độ siêu thấp, viết ra một kịch bản không ai nuốt hết nổi, kịch bản
hoàn chỉnh chính là cớt.
Thỉnh thoảng cũng có cái ổn, đó
là điều đương nhiên. Cũng có kịch bản hoàn thiện của các nhà biên kịch thành
danh, bởi các nhà biên kịch đã thành danh biết chắc kịch bản của mình bán được,
nhưng kịch bản loại này có giá ngất ngưởng, bởi bao gồm cả phí rủi ro của
người ta mà.
So sánh trên dưới, cầm một tiểu
thuyết dễ dàng hơn rất nhiều, nhất là đại bộ phận nhà đầu tư đọc không hiểu kịch
bản (bản thân kịch bản là thể loại văn không dễ đọc, kịch bản tốt đến đâu, người
thường đọc lên cũng nhạt như nước ốc), nhưng đưa họ một quyển sảng văn, có vài
người sẽ đọc.
Một tiểu thuyết dở đến đâu, cũng
hay hơn kịch bản, ít nhất là cũng đã viết xong xuôi, để phía đầu tư biết truyện
nói về cái gì, người đi xin vốn phải cho đối phương thấy được thành ý, thế mới
dễ trò chuyện. Còn như cốt truyện yếu thì có sao, để biên kịch thay đổi.
Quan trọng hơn nữa, một kịch bản
hay dở là chủ quan đối lập, bạn thấy hay nhưng đầu tư không thấy hay, nhưng lượt
view là khách quan, dù đầu tư ghét quyển truyện nhưng bạn có thể mở đầu: Quyển
này view hai chục triệu, anh không thấy thích nhưng có nhiều người thích, có
fan trụ cột.
--------------------------------------
Biên kịch, đạo diễn trong nước yếu
về mặt kịch bản gốc? Theo hiểu biết của tôi, không yếu chút nào.
Nhưng tại sao không ra được một bộ
phim hay? Chuyện này phức tạp.
Đây là kinh nghiệm của chính tôi,
trình độ biên kịch Đại Lục không hề yếu kém hơn Hàn Quốc, thậm chí là biên kịch
nổi tiếng của Hollywood.
Trước có bom tấn hợp tác Trung -
Mỹ, lúc đầu là tìm biên kịch nổi tiếng của Mỹ, thù lao 3 triệu USD, bản thảo lần
đầu, đầu tư bảo OK, rất hay, chỉ là không qua được kiểm duyệt, phải đổi lần thứ
hai, thứ ba, đến lần thứ tư, biên kịch không làm, nói hợp đồng ghi rõ, chỉ sửa
kịch bản 3 lần, hơn nữa các kiến nghị sửa đều rất không chuyên nghiệp, các anh
đang khinh thường điện ảnh - anh già người Mỹ không hiểu, rất nhiều chuyện bình
thường, không máu me bạo lực, không sexy gợi tình, không thể viết lên phim.
Cuối cùng, đành tìm biên kịch
trong nước sửa hộ, là một biên kịch có tiếng, cuối cùng phim ra danh tiếng cũng
thường.
Phần lớn dự án được duyệt, không
phải xuất phát từ dự án hay kịch bản, một cốt truyện tốt căn bản không quan trọng.
Trong nước nhiều dự án gốc, nhưng
lên phim thế nào? Phía đầu tư uống rượu cùng diễn viên hoặc người đại diện của
diễn viên, trong kỳ hạn nửa năm sau, quay 50 tập, kịch bản chưa có, không sao,
biên kịch đầy ngoài đó, tìm đại một người, đề tài gì? Dạo này chính sách hiền
hòa, dạo này đề tài XX không sai, rủi ro kiểm duyệt thấp, phim XX đợt trước
vừa bạo, chúng ta quay XX phiên bản nữ, thế nào?
Nói như vậy, trên cơ bản, như bạn
là đạo diễn/biên kịch trẻ tuổi tài hoa, dốc hết tâm huyết viết một kịch bản
hay, bền lòng không nản chí đi phát kịch bản khắp nơi, đưa tận tay những nhà sản
xuất bạn biết, đến khi thành phẩm cuối cùng ra đời không bị thay đổi chút xíu
nào, xác suất này là bao nhiêu? 0.001%. Bởi bạn phải đối mặt các cửa ải sau:
1. Bạn gửi kịch bản tới 100 công
ty, biên tập thẩm tra kịch bản bắn rơi 99%.
Vì sao?
Một, những người này đa số đều tốt
nghiệp hệ chuyên nghiệp, thường xuyên phải duyệt lượng tác phẩm khổng lồ, kịch
bản của bạn có thể nào, người ta đọc qua cũng lập tức liên tưởng đến phim xx của
Mỹ năm 85, phim năm ngoái của Nga, "thằng biên kịch vớ vỉn, đọc còn ít hơn
cả anh, không có sáng tạo, đập chết", đấy, người ta nghĩ thế đấy. Thật ra
các dự án phim so không phải so độ sáng tạo, ai nghĩ ra trước ai nghĩ ra sau, một
ý tưởng sáng tạo chưa bao giờ có người thực hiện thì một thập kỷ cả thế giới chỉ
có một mà thôi. Hầu hết các dự án là so độ hoàn thành, cùng một đề tài, ai viết
hay hơn ai.
Hai, mấy anh vừa tốt nghiệp chân
ướt chân ráo, thường có tâm lý khoe tài khoe giỏi, anh được ông chủ ban cho 6k
tiền lương, phải thể hiện giá trị của anh chứ, anh phải chởi mấy thằng chả biên
kịch trước mặt ông chủ, thế mới thể hiện kiến thức uyên bác của anh, ông chủ
xem này, cái kịch bản này là sao chép của phim này, dự án này quá phổ thông,
khán giả xem đến nhàm rồi.
2. Qua cửa biên tập, hoặc có công
ty mới thành lập chưa có cửa biên tập, chúc mừng bạn đến cửa thứ hai, nhà sản
xuất, nhà đầu tư, nơi 100 dự án 99 drop. Nguyên nhân thông thường thì có, nhà đầu
tư/sản xuất không thích, hoặc đầu tư thấy ổn nhưng bên phát hành/nhà đài theo
nguyên tắc thà giết nhầm còn hơn bỏ sót, an toàn là số một, có chút vấn đề sẽ
trả lại luôn "Cái đề tài này hơi bị khó qua cửa kiểm duyệt, khuyên
ngài đặt lên rồi lại thả xuống nhẹ nhàng và vĩnh viễn".
Nói thông thường: Anh xem, tuyến
nhân vật chính có cảnh sát, anh biết đấy, liên quan đến cảnh sát giờ nghiêm lắm,
nhiều một việc không bằng bớt một việc, dự án này trước không động, tìm thêm một
chút.
Dự án liên quan đến siêu nhiên/thầy
trò yêu đương/thanh xuân vườn trường/bạo lực tội phạm, đều rất nhạy cảm...
Bên phát hành thường không nhiệt
tình với điện ảnh, phim ảnh với họ là công việc, đương nhiên họ hi vọng khâu
phát hành an toàn 100% để kiếm tiền, còn phim dở hay phim cớt, khán giả đánh
giá ra sao, họ care đếch gì, họ bỏ ra 3 tiếng ăn cơm với bạn không phải để chết
ở cửa kiểm duyệt.
Đừng trách nhà phát hành, đài
truyền hình/mạng phát sóng cũng nghĩ thế thôi, coi như bên phát hành có một bầu
nhiệt huyết, trăm phương ngàn kế cũng vô dụng mà thôi.
3. Thần may mắn phù hộ, đầu tư gật
đầu, phát hành OK, cửa ải tiếp theo, đạo diễn/nhà sản xuất.
Thường, đạo diễn đọc kịch bản của
bạn sẽ phán luôn: Kịch bản này nói sao nhỉ, sáng tạo có đấy, cũng có vài điểm
sáng, nhưng tổng thể khá non, không được chín, lên phim phải thay đổi rất nhiều.
Đầu tư đáp: Thế này thì để biên kịch
gốc tới gặp anh, hai người trao đổi ý kiến trực tiếp với nhau.
Đạo diễn: Không cần, phí tổn mài
giũa cao lắm, anh có thằng em biên kịch hợp tác lâu năm, để anh đến nhờ thằng
em.
Đầu tư: Để biên kịch gốc đến nói
chuyện cùng các anh?
Đạo diễn: Không cần, cái sáng tạo
của kịch bản này cũng chả có gì đặc biệt, chỗ anh có cả xấp, khung kịch bản có
thể mượn dùng, những phần khác sửa đi là được, cũng không làm mất bản quyền của
chú em kia, không cần mua.
Đầu tư: Được...
4. Thần may mắn phù hộ bạn đến
sáng lòe mắt, đạo diễn, đầu tư có lương tâm, không tìm đến thằng em, bắt đầu
quá trình quay. Lúc này, sản xuất mới nói, đạo diễn à, cảnh này cần đổi không,
cảnh này cần thì cần đấy, nhưng tốn quá, toàn bộ phải dựng cảnh, người dựng cảnh
bảo hết từng này, thời gian gấp như vậy... Đạo diễn nghĩ, ừ thì đổi.
Cảnh này sửa xong rồi mới phát hiện,
ôi thôi cảnh sau đi tong luôn rồi, phải làm sao? Đổi tiếp, nhưng mà câu truyện
logic tầng tầng lớp lớp, liên kết chặt chẽ, phải làm sao phải làm sao? Hay là
xóa toàn bộ đi, hay là hành động của nhân vật đéo có tí não nào, lộn xộn.
Rồi bạn phát hiện, thực tế lên
phim và dự đoán khác biệt rất lớn.
Sản xuất hy vọng tiêu càng ít
càng tốt, đầu tư nhiều nhưng phí tổn quay chụp càng nhiều thì tiền vào túi sản
xuất lại càng ít, một dự án, sản xuất có tâm cũng phải ăn ít nhất 10% dự toán.
5. Thôi, bạn là thần may mắn cmnl
rồi, đầu tư cấp tiền, dù bị sản xuất cạo mất lớp da thì vẫn còn đủ để thỏa mãn
nhu cầu kịch bản của bạn.
Lúc này, nhà đài/đầu tư sẽ nói, ủa,
em viết có 35 tập thôi á, mỗi tập 18000 chữ (bình thường 12000 chữ được rồi),
sao không thêm mấy cảnh vô thưởng vô phạt vào, rồi quay người tán gẫu với đạo
diễn, anh quay thêm mấy cảnh cho em, như nữ chính đi thang máy cùng mẹ, nữ
chính cảm thán mối quan hệ nam nữ, cắt nối biên tập thành 60 tập.
Là phía đầu tư không có tâm nhồi
vịt sao? Anh Đài anh ấy nói, 50 tập anh ấy cố thu chứ 30 tập thì bái bai.
Tại sao? Bởi khán giả Trung Hoa một
ngày xem 2 tập, không giống phim Mỹ phim Hàn, một bộ phim muốn đến cao trào cũng khoảng hai mấy ngày, thường là 45 tập, tỉ lệ người xem mới cao, tiền quảng
cáo lúc đó mới coi như hòa vốn, 30 tập đã hết thì nhà Đài anh ăn không khí hớp
ruồi sống chắc?
Lại nói, vì sao chúng ta không
làm theo Mỹ Hàn? Quay kiểu cuốn chiếu. Xin lỗi thằng đệ, thằng đệ làm thế thì
kiểm duyệt kiểu gì? Chưa nói đến chu kỳ kiểm duyệt dai dẳng dằng dặc, kể cả kiểm
duyện có tăng năng suất thì tập đệ mới quay xong tuần này, kiểm duyệt không cho
qua thì đệ định cho lên sóng cái éo gì?
Huống chi, yêu cầu của kiểm duyệt
là toàn bộ thành phẩm.
Lại hỏi, Ip đã rứa răng anh còn
quay, răng anh không làm đề tài hiện thực, về những câu chuyện, sự việc có thật
trong cuộc sống?
Dựa vào câu chuyện có thật, Lâm
Gia Hàng Châu có thể chuyển không? Hầu Lượng Bình Bắc Điện có thể chuyển không?
Đừng nói mấy chuyện trẻ con nhé.
Tôi nhận một dự án, rất thích,
tên là "Quá tuyến", kể về đại tỷ bị gk mạo danh thế thân, kịch bản
tình tiết rất tốt, dàn ý không tệ, nhưng không ai dám đầu tư, nhạy cảm.
Trong tất cả các thể loại phim,
phim hiện đại là nhạy cảm nhất? Nhạy cảm tới mức nào, bạn xem các bộ phim hiện
đại bây giờ, đó chính là mức cao nhất chúng ta có thể chạm, có mời Nolan tới đạo
diễn cũng chỉ có thế mà thôi.
Bà cô già lắm chuyện + các công
việc không nhạy cảm chính là công thức an toàn nhất, những thứ khác, gương xấu die, bài bạc die, huyền huyễn die, xung đột đẫm máu die, sự kiện ngoại giao
die, tam quan bất chính die.
Vì sao mọi người thích quay phim
cổ trang? Không phải vì là cổ trang thì không cần tưởng tượng mà là cổ trang
tương đối an toàn, thủng chửa?
Muốn một kịch bản thỏa sức sáng tạo?
Đơn giản lắm, tìm người mới, người mới từng người từng người ôm dự án hoài bão
tới, miệng nhả ra "Dự án của em rất đặc biệt, trong nước chưa ai từng thực
hiện", căn bản lúc này, nhà sản xuất đều đang mi đi chết đi, không phải một
mình mi thiên phú dị bẩm, không phải chỉ một mình mi nghĩ ra, người ta nghĩ ra
hết rồi, chỉ là không thành phim thôi.
Còn có người nói, tại nhà sản xuất
không có thưởng thức, nhà đầu tư chỉ muốn kiếm tiền, không có tinh thần nghệ
thuật.
OK, tôi công nhận, người có tinh
thần nghệ thuật quả thật không nhiều, nhưng tại sao?
Vừa rồi tôi đã hỏi id tự xưng là
biên kịch, nếu bạn hận mọi người kiếm tiền quá nhanh quá nguy hiểm, sao chính bạn
không mười năm mài một kiếm, mạo hiểm nguy cơ không bán được, viết ra một kịch
bản tuyệt tác?
Không phải đơn giản chỉ là vấn đề
áp lực và nguy hiểm thôi sao.
Bạn là biên kịch (và bạn chưa đạt
đẳng cấp của Nghiêm Ca Linh), vậy bạn phải sống tại Bắc Kinh Thượng Hải! Bắc
Kinh Thượng Hải, tiền phòng, tiền sinh hoạt là bao nhiêu? Hay sống hít không
khí? Gia đình cần bạn nuôi, cha mẹ bệnh tật cần tiền thuốc men? Trong hoàn cảnh
kiểm duyệt trước mắt, cứ mấy hôm đổi một lần, nay cấm cổ trang, mai cấm xuyên
không, kia cấm điệp chiến, viết ra một kịch bản tuyệt tác không thể lên thành
phim giá thành bao nhiêu, mạo hiểm thế nào, bạn tính chưa? Như không phải lo vấn
đề kiểm duyệt, lại gặp Bá Nhạc của bạn, xác suất là bao nhiêu?
Có kẻ nói học Tào Tuyết Cần, bạn
phải biết, lão Tào có nghèo thế nào cũng là phú tam đại, người ta có mấy vợ,
không đến nỗi không đủ tiền thuê nhà sống đâu. Người ta dám làm vậy vì một, còn
có thể ăn cháo cầm hơi, và hai, bởi vì lão hiểu rõ, văn lão viết, dù vô ích bấy
giờ, nhưng lưu truyền đời sau vẫn có lượng độc giả đông đảo. Là con người thì
luôn có nhu cầu đồng cảm, nghệ thuật gia không độc giả, không tri âm, bạn có thể
chấp nhận không?
Bạn là biên kịch có tâm, dùng 5
năm viết một kịch bản, cuối cùng không thể thành phim, không một độc giả, không
một khán giả, không một lời phê bình, bạn sẽ thấy thế nào, còn định bỏ thêm 5
năm tiếp theo viết một kịch bản khác không?
Bạn là nhà đầu tư có trình thưởng
thức, nhiệt huyết đầu tư 50 triệu quay một bộ phim, cuối cùng không thể phát
sóng, mất hết vốn liếng còn nợ mẹ nợ con, cuối cùng tự sát hay phá sản, bạn còn
dũng cảm nhiệt huyết đầu tư nữa không?
Vài năm nay, tôi tiếp xúc không
ít nhà đầu tư nhiệt huyết, năng lượng, đầu tư vào phim ảnh, cuối cùng chịu
thương tổn sâu nặng, lập lời thề không bao giờ đụng tới giới phim ảnh.
Mấy người đứng xem, dùng đạo đức để chỉ trích nhà đầu tư vô đạo đức xóa đi tính sáng tạo nghệ thuật, cho rằng tự
thân nên mạo hiểm nâng cao trình độ thưởng thức, thỏa mãn tính kỳ vọng không
thiết thực của khán giả, thứ cho tôi nói thẳng, ý nghĩ này vừa ngu xuẩn vừa hư
vô.
Cuối cùng nói với nhóm fan ông giời
thích mắng đạo diễn, biên kịch, sản xuất, đầu tư, các bạn có rất nhiều người nhầm
lẫn, "Phim không hay nhất định vấn đề tại thái độ, là bọn họ bất tài, làm
việc không nghiêm túc, muốn kiếm tiền nhanh," "Nếu bọn họ nghiêm túc
thì thành phẩm đã khác."
Cái ý nghĩ này mới ngây thơ, nông
cạn, phiến diện làm sao, các bạn chưa từng nghĩ đến vấn đề có tên "Tính rủi ro hệ thống", nói đơn giản, một ông quan có tấm lòng nhân hậu thì sẽ cai quản
một vùng đất yên ả thanh bình, phải không? Đáp án chỉ sợ là không.
Hải Thụy huyện Thuần An, Tiêu Dụ
Lộc huyện Lan Khảo, đều không cai quản tốt.
Chẳng lẽ lại nói "Môi trường
xung quanh kém đến thế nào chăng nữa, chính một mình anh làm không xong nổi
sao?" Vấn đề là phim ảnh không phải hội họa, hội họa một người có thể hoàn
thành, phim ảnh còn đạo diễn, diễn viên, sản xuất, những ban ngành trong đoàn
phim, quảng cáo, tuyên truyền, phát hành phối hợp? Thời đại này bạn có bản lĩnh tự mình giải
quyết hết mọi việc không? Mình bạn nghiêm túc chăm chú là được?
Cái nghiêm túc của bạn chỉ có thể
đi đôi với lương tâm của bạn, không thể mang ra bảo đảm chất lượng, khi một bộ
phim bị người qua đường chửi là cớt, bộ phim đó có rất nhiều nhân viên làm việc
chăm chỉ, nghiêm túc, nhưng xin lỗi, họ cũng bị mắng rồi.
--------------------------------------
Nói nhiều như vậy, nhưng dường
như nhiều người vẫn còn bấm bụng, thảo luận công khai biến thành không công.
Tôi hiểu ý tưởng của một số người:
đổ mọi vấn đề lên chế độ, nhưng không đủ giải cơn giận, bởi chế độ là hư vô mù
mịt, trong khi người sống là sờ sờ trước mắt, khán giả uất giận cần phát tiết,
thế là mắng một loạt sản xuất, diễn viên, đạo diễn, biên kịch mới bớt, dù chuyện
này không lý trí.
Có vài người thích lấy Iran làm
ví dụ tiêu biểu, hay "Đều là kiểm duyệt, vì sao Chính Ngọ, Tân Lệ có thể
cho ra đời những bộ phim chất lượng tốt" hoặc "Nếu hủy bỏ chế độ kiểm
duyệt, phim ảnh Trung Quốc sẽ phát triển thần tốc".
Đối với vấn đề cuối, xin thưa đáp
án của tôi là, hủy bỏ chế độ kiểm duyệt, Trung Quốc sẽ thành cường quốc văn
hóa, công nghiệp điện ảnh bước một bậc thang dài, thoải mái vượt Hàn Quốc, Ấn Độ,
còn vượt được Mỹ hay không, tôi không dám nói, nhưng ít nhất là cách biệt không
xa.
Đối với những người cầm một ví dụ
tới phản bác tôi, tôi cho rằng các vị đại khái vẫn không hiểu thế nào là
"tính rủi ro hệ thống", mượn câu văn trong bài thảo luận về nền điện
ảnh Iran của tôi: Dưới chế độ kiểm duyệt, có thể cho ra đời phim hay không? Có
thể. Có thể cho ra hàng loạt phim hay không? Không thể.
Ví như nền bóng đá Trung Quốc có
đào tạo được cầu thủ giỏi không? Có thể. Năm đó, Hác Hải Đông là cầu thủ tầm cỡ
châu lục. Trình độ bóng đá bình quân có thể dẫn đầu Châu Á không? Không thể.
Cái gọi là tính rủi ro hệ thống
chính là, trong biển người, tính cả những thiên tài hoạt động điện ảnh
chuyên nghiệp, nhưng họ không thể nâng cao tổng trình độ bình quân, như thiên
tài đạo diễn A, qua xét duyệt, hoạt động cả đời được 3 tuyệt tác, nếu không có
kiểm duyệt, số 3 sẽ thành số 10, còn đạo diễn B không có thiên phú như vậy, qua
cửa xét duyệt, hoạt động một đời tầm thường vô vị không mục đích, quay một đống
phim cớt, nhưng nếu không có thẩm tra, ông có lẽ vẫn có thể có 1, 2 bộ phim
hay.
Nói cụ thể, bây giờ các bạn sang
Chính Ngọ, Tân Lệ hỏi, nếu không có xét duyệt, trình độ của họ có giới hạn như
ngày hôm nay không? Tôi cam đoan, đáp án của họ là không - họ xuất sắc, mạnh mẽ
hơn nhiều so với những gì thể hiện qua cửa xét duyệt.
Một bàn tay có ngón dài ngón ngắn,
Diêu Minh bị xích chân có thể với được 3m, các người liền mỉa: Ai bảo đeo xích
không thể chơi bóng rổ, các người chỉ có thể với được mét tám vì các người bất
tài, nhìn Diêu Minh đi, bị xích chân mà vẫn với tới hẳn 3m? Chỉ có Diêu Minh cười
khổ nói, nếu không mang xích chân, tôi có thể với tới 3,5m.
Đây là quan điểm của rất nhiều
người khi dẫn chứng A Separation của Farhadi: Kiểm duyệt đã hạn chế sức sáng tạo
của đạo diễn cũng như toàn bộ nền điện ảnh Iran, khiến nền điện ảnh Iran chỉ có
thể vươn tới các liên hoan phim, dù có giải thưởng nhưng nền công
nghiệp điện ảnh Iran vẫn mỏng manh, còm cõi.
Rất nhiều người thích lấy giải
thưởng nói chuyện, cứ như có giải thưởng tức là quốc gia đó có nền công nghiệp
điện ảnh phát triển mạnh mẽ, nếu là fan bình thường thì không đáng trách, có thể
hiểu được, nhưng với người chuyên nghiệp, nếu không có góc nhìn tổng thể, đó là
điều thật đáng buồn. Các giải thưởng lớn, nền điện ảnh Trung Quốc góp mặt nhiều
hơn, cầm giải nhiều hơn Hàn Quốc đấy chứ, thị trường cũng đông đảo vượt xa Hàn
Quốc, nhưng những năm gần đây, tiêu chuẩn sản xuất trung bình kém rất xa so với
Hàn Quốc, những người đồng nghiệp hẳn cũng hiểu, không cần tôi lắm lời.
Bị vỏ ngoài che khuất là vấn đề
phản bác tổng thể nền công nghiệp.
Bạn hỏi tôi, một quốc gia nới lỏng
kiểm duyệt có nhất định cho ra đời những bộ phim hay để đời không? Tôi không
dám chắc, không phải ai không bị đeo xích chân cũng nhất định trở thành tuyển
thủ bóng rổ, bởi mỗi người tại mỗi quốc gia, điểm xuất phát đã rất khác nhau,
nhưng điều tôi chắc chắn chính là, nếu bạn bỏ được cái xích trên chân bạn, tất
cả mọi người sẽ có cùng vạch xuất phát.
Trung Quốc là người khổng lồ mang
xiềng xích gông cùm, chúng ta bây giờ còn không bằng chú lùn tự do, đây là nỗi
bi ai của tất cả những người làm điện ảnh trên khắp đất nước ta chúng ta.
--------------------------------------
Rất nhiều người mắng xong người
làm điện ảnh, lại quay sang mắng nhà đầu tư tư sản trục lợi, thiển cận, nhưng vấn
đề là, chẳng lẽ cả thế giới chỉ có tư sản Trung Quốc mới thiển cận, hám lợi,
còn ở những nơi khác là nhà từ thiện bác ái?
Tính trục lợi không phải mặt trái
của nền công nghiệp điện ảnh phát triển, bởi có tính trục lợi, nền điện ảnh mới
có nhịp điệu của ngày hôm nay, nền công nghiệp điện ảnh của các quốc gia trên
thế giới mới càng ngày càng lớn mạnh.
Nhưng ảnh hưởng chính diện này chỉ
giới hạn trong một hệ thống và môi trường lành mạnh.
Các bạn chửi tư bản trục lợi, dân
điện ảnh xốc nổi, nhìn nước ngoài người ta đầu tư 12 năm một bộ phim. Tôi không
phủ nhận, vấn đề là, nguyên nhân nào đã tạo nên hiện tượng này? Là thói hư tật
xấu trời sinh của người Trung Quốc hay sao?
Bạn hy vọng dân chuyên nghiệp có
tinh thần nghệ thuật, OK, nhưng bạn phải bảo đảm quyền lợi tối thiểu của người
ta, giúp người ta không bận tâm cơm ăn áo mặc, dân chuyên nghiệp mới nguyện ý bỏ
thời gian công sức, mài giũa tác phẩm, giống như phụ nữ nghỉ sinh, không có vấn
đề, nhưng bạn phải bảo đảm mọi phương diện cho cô ấy, để cô ấy không phải đối mặt
với nỗi lo thất nghiệp sau sinh, có chế độ nghỉ sinh sản phù hợp, trợ cấp sinh
con đủ để nuôi bé thành người.
Ví dụ đơn giản hơn, cùng một người
thôi, trong thời kỳ hòa bình, người đó sẽ bỏ tinh lực hoạt động nghệ thuật, bởi
người đó biết, có công mài sắt có ngày nên kim. Nhưng trong thời kỳ chiến
tranh, người đó có thể thành thổ phỉ, bởi lý trí con người xu lợi tị hại, nếu
phải ăn bữa nay lo bữa mai, thần chết gõ cửa bất cứ lúc nào, liệu người đó còn
cái tâm với nghệ thuật không?
Điện ảnh như vậy đó, dân hoạt động
điện ảnh tại Mỹ hay châu Âu, chưa bao giờ phải lo tác phẩm sẽ gục ngã tại cửa
kiểm duyệt, đối với họ, chỉ có một con đường: Phim có sức hấp dẫn, khán giả sẽ
đến xem, rủi ro lớn nhất tới từ thị trường.
Mà đối với người làm phim ảnh
Trung Quốc, rủi ro lớn nhất, không phải phim dở khán giả không xem, mà là kiểm
duyệt, như người thợ thủ công không lo sản phẩm không bán được, mà chỉ lo bị trộm
cắp, cướp giật, trong tình huống này, thợ thủ công lý trí luôn chọn con đường làm
nhanh bán gấp an toàn nhất, mà không phải là mười năm mài một thanh gươm.
Theo cách thức suy nghĩ này, dù đạo
diễn hay đầu tư, đều chọn con đường lý trí nhất, giảm chu kỳ sản xuất ngắn hết
mức có thể, như bộ phim quay 1 năm so với bộ phim quay 3 năm rưỡi, rủi ro kiểm
duyệt bằng nhau, vế sau mạo hiểm có khi còn cao hơn vế trước, vậy quay 1 năm
thôi, dù không qua được ải, nhưng tính rủi ro giảm bớt rất nhiều, vì vốn đầu
tư là tính đúng hạn.
Bạn đàm luận, có người làm điện ảnh
tính tình xốc nổi, không chuyên nghiệp, tôi không phủ nhận, nhưng điều này vốn
vô nghĩa, người không chuyên nghiệp nơi đâu cũng có, phim rác nước Mỹ hàng năm
nhiều như rác, nhưng một chế độ tốt giúp những nhà làm phim tài năng tận tụy với
nghề không phải ăn bữa nay lo bữa mai, không phải chịu áp lực từ môi trường
xung quanh mà cam chịu xốc nổi.
Thoát khỏi áp lực từ môi trường
xung quanh, tiếp cận tiêu chuẩn Thánh hiền của mỗi người chuyên nghiệp, xin hỏi
nhẹ những con người mỉa mai người khác đứng không đau eo, nói không mỏi mồm,
hãy tìm lương tâm mình tự hỏi, có thể làm được hay không?
Đọc mà cười ra nước mắt luôn.
Trả lờiXóa