Danh sách 100 phim nước ngoài hay nhất trong lịch sử của BBC: Tất cả chúng tôi đã bầu chọn cho "Bá vương biệt cơ"!
Nhà phê bình điện ảnh Chu Lê Minh
BBC
vừa công bố danh sách 100 bộ phim nói tiếng nước ngoài hay nhất. Tiếng nước
ngoài, đấy là đứng ở góc độ tiếng Anh giống với Oscar, chính xác thì danh sách
này phải mang tên "các bộ phim không nói tiếng Anh".
Danh
sách của BBC có điểm khác so với Cannes và Oscar:
Một,
có tính lịch sử hơn so với các giải thưởng thường niên. Những viên ngọc quý bị
thời đại ẩn giấu có cơ hội được tỏa ánh hào quang, những bộ phim dù đã đoạt giải
nhưng không vượt qua được thử thách của thời gian sẽ bị vùi lấp.
Hai,
BBC không phải một cơ quan điện ảnh chuyên nghiệp chính thức. Họ là một tờ báo
truyền thông, mức độ uy tín phụ thuộc hoàn toàn vào thanh danh. Nói cách khác,
bất kỳ tờ báo nào cũng có khả năng cho ra những danh sách như BBC, nhưng mức độ
uy tín như thế nào còn phải tùy thuộc vào tiêu chuẩn và uy thế của tờ báo đó.
Nhìn chung, tại các quốc gia nói tiếng Anh, chỉ có bảng xếp hạng Top 100 bộ
phim... của tạp chí "Sight & Sound" và Học viện Điện ảnh Mỹ AFI
là có địa vị. Ngoài ra, các bảng xếp hạng do người dùng IMDB bình chọn cũng
đang ngày càng chứng tỏ được vị thế.
Chúng
ta từng hiểu một cách lệch lạc rằng, một bộ phim được trao một giải thưởng lớn,
chẳng hạn như Cành cọ vàng hay Oscar, thì bộ phim đó sẽ có địa vị vững chắc
trong lịch sử điện ảnh. Thực tế không phải vậy. Những giải thưởng hàng năm chỉ
là bước chân đầu tiên đặt lên ngưỡng cửa lịch sử. Các danh sách bình chọn như của
BBC có thể coi là bước chân tiếp theo. Tôi từng tỉ mẩn so sánh Top 100... của
AFI với Oscar, và tôi phát hiện ra rằng, trong Top 100... của AFI, chỉ có 1/3 từng
nhận được giải thưởng Oscar danh giá, 1/3 từng được đề cử Oscar, và 1/3 còn lại
chưa từng được đề cử, ví dụ như "2001: A Space Odyssey (1968)" và
"Mulholland Drive (2001)". Đây chính là động lực thúc đẩy tôi tích cực
tham gia lần bình chọn này. Bởi vì tôi biết, có những bộ phim Hán ngữ được
chúng ta coi là kiệt tác, có thể đã từng được quốc tế biết đến, nhưng người nước ngoài có lẽ không hề biết địa vị của bộ phim đó trên giang hồ điện ảnh Trung Quốc. Đưa những
bộ phim này vào Top 100 của BBC là trách nhiệm của các nhà phê bình Trung Quốc.
Việc này không phải là chủ nghĩa dân tộc, mà đây là một phương thức chia sẻ văn
hóa.
Ví
dụ rõ ràng nhất là "Bá vương biệt cơ". Bộ phim kiệt tác này năm đó đã
mang về Cành cọ vàng danh giá, là bộ phim Trung Quốc được đánh giá cao nhất
trên douban, là bộ phim Trung Quốc xuất sắc nhất của các chuyên gia điện ảnh và
người yêu phim ảnh Trung Quốc. Nhưng gần đây, "Bá vương biệt cơ" hiếm khi nào xuất hiện
trong các danh sách quốc tế, kém xa "Tâm trạng khi yêu" và "Ngọa
hổ tàng long". Nếu không có phiếu bầu của 23 nhà phê bình mang dòng máu
Trung Quốc chúng tôi, "Bá vương biệt cơ" đừng mơ có thể đứng ở vị trí
thứ 12, mà có thể vào danh sách Top 100 cũng còn là một dấu chấm hỏi. Nếu các bạn
không tin, hãy tra xét sự lựa chọn của 209 nhà phê bình, ngoài các giám khảo
Trung Quốc, "Bá vương biệt cơ" chỉ nhận được 2 tấm phiếu nữa từ một
giám khảo Ấn Độ xếp bộ phim ở vị trí thứ bảy, và một giám khảo Colombia xếp bộ
phim ở vị trí thứ tám.
"Mùa
xuân trong thành phố nhỏ", một bộ phim Hán ngữ được một số nhà phê bình
đánh giá là vĩ đại nhất Trung Quốc, cũng phải nhờ các giám khảo Trung Quốc để
có thể đứng ở vị trí thứ 63. Ngoài Trung Quốc, chỉ có một giám khảo Nhật Bản lựa
chọn bộ phim, và xếp "Mùa xuân trong thành phố nhỏ" ở vị trí đầu tiên.
Cách
thức tính điểm của BBC như sau: Mỗi giám khảo chọn ra mười bộ phim, sắp xếp
theo thứ tự yêu thích. Thứ tự sắp xếp này rất quan trọng, bởi vì bộ phim đứng đầu
được 10 điểm, bộ phim đứng thứ hai được 9 điểm, cứ thế giảm dần. Theo đó suy
ra, nếu không có 23 giám khảo người Trung, chiếm 1/10 số người bình chọn, thì
"Bá vương biệt cơ" chỉ có thể được 7 điểm.
Giám
khảo Trung Quốc không hạn chế lựa chọn của mình trong những phim Trung Quốc.
Yêu cầu của BBC là lựa chọn và sắp xếp những bộ phim yêu thích nhất của bạn.
Đối với những người yêu điện ảnh, kể ra 100 cái tên còn thiếu nữa là. Tôi có thể
lựa chọn cả 10 bộ phim tiếng Pháp, hay cả 10 bộ phim tiếng Nhật, đều phù hợp với
yêu cầu. Vì vậy, tôi dự tính tỷ lệ, dành 5/10 cái tên cho phim Hoa ngữ. Tỷ lệ của
các giám khảo Trung Quốc khác cũng sẽ khác, nhưng đều tư duy như nhau. Đây cũng
chính là ý đồ của ban tổ chức. Ban tổ chức không ép buộc, không ám chỉ, nhưng lựa
chọn 1/10 ban giám khảo là người Trung Quốc thì ý đồ của BBC cũng rất rõ ràng:
hy vọng nhiều bộ phim Trung Quốc được lọt vào danh sách. Tư duy này khá giống với
Oscar. Oscar không thể ép các giám khảo phải chọn các bộ phim có sự tham gia của người
da màu, nhưng thông qua điều chỉnh tỷ lệ ban giám khảo, Oscar có thể ngăn ngừa
một kết quả "toàn da trắng".
Có
người cho rằng, giám khảo các nước khác không tập trung đầu phiếu vào bộ phim nước
mình như chúng tôi đã làm. Cũng đúng, khi một bộ phim nước ngoài đã nổi danh quốc
tế tới một trình độ nhất định, giám khảo nước đó có thể quẳng gánh nặng đề cử
phim hay của nước mình ra toàn thế giới. Như "Bảy tay kiếm" và
"Rashomon" của Nhật Bản, hai bộ phim này không nhận được bất kỳ phiếu
nào từ các giám khảo Nhật Bản, nhưng chắc chắn sẽ tiến vào bảng xếp hạng với thứ
hạng cao. Nhìn phiếu bầu của các giám khảo Trung Quốc là các bạn sẽ hiểu.
Tôi
và 22 vị giám khảo người Trung khác có may mắn tham dự lần bình chọn này, bao gồm
nhà phê bình người Đài Loan Tiêu Hùng Bình, hai nhà làm điện ảnh Hong Kong Hà
Ký Bình và Văn Tuyển. Trước đó, tôi đã tham gia vào ba lần bình chọn Top 100 của
BBC, một lần là Top 100 bộ phim hay nhất thế kỷ 21 (tính cả các bộ phim nói tiếng
Anh), một lần là Top 100 bộ phim hài, lần còn lại là Top 100 câu chuyện, hình
như chưa công bố kết quả. Được lựa chọn làm người đề cử và tổ chức
thành phần ban giám khảo, tôi đã cố gắng hết sức để cân bằng, có phái học viện,
có báo chí chủ lưu, có báo chí chuyên nghiệp, tờ báo mới, nhà phê bình
phim ảnh độc lập, các liên hoan phim. Mỗi đơn vị mời một người. Đây có thể coi
là bất công với những đơn vị nhiều chuyên gia điện ảnh. Ngoài ra, tôi mời thêm
hai, ba biên kịch lão thành, họ là những người làm công tác văn hóa nghệ thuật
rất nổi tiếng và có tiếng nói trong ngành. Nhưng tôi không mời đạo diễn, bởi vì
khi tiếp xúc với tôi, BBC đã nói rõ, họ muốn nhà phê bình điện ảnh chuyên nghiệp.
Đương nhiên, có rất nhiều nhà phê bình điện ảnh uy tín và xứng đáng, nhưng tiếc
là số lượng chỉ có hạn.
Các
giám khảo không bị cấm trao đổi thảo luận với nhau. Tôi đã chia sẻ một số điều
tâm đắc của mình với các giám khảo còn lại. Như việc cá nhân hóa sẽ làm lãng
phí 10 tấm phiếu bầu. Mặt khác, tôi cũng đã rất muốn đề nghị mọi người tập trung
phiếu bầu cho một bộ phim. Như những người đã bầu chọn cho Giả Chương Kha, nếu
họ không phân vân, tản mạn giữa "Tiểu Vũ", "Sân ga" và
"Thiên chủ định/Chạm vào tội ác" thì có lẽ Giả Chương Kha đã có một
phim trong danh sách. Nhưng rốt cuộc tôi đã không nói ra điều sau. Bởi vì đây
là lựa chọn của mỗi người, hiểu quy tắc bình bầu thế nào cũng là chuyện cá
nhân. Nhưng khi số người bình chọn càng lớn, thì kết quả càng là đại diện của số
đông.
Nhận xét
Đăng nhận xét